Instytut Historii Sztuki i Dziedzictwa Kulturowego

Kontaktul. Sienkiewicza 30/32, 87-100 Toruń
e-mail: ihsidk@umk.pl

GRANTY I PROJEKTY NAUKOWE

GRANTY ZESPOŁOWE REALIZOWANE W UMK

INWENTARZ SZTUKI TORUNIA. Część I: Dziedzictwo sakralne, zespół staromiejski

Narodowy Programu Rozwoju Humanistyki MNiSZW, nr 0122/NPRH6/H11/85/2018

Czas trwania: 2018-2024

Beneficjent: UMK

Kierownik: dr hab. Michał F. Woźniak, prof. UMK | koordynator: dr hab. Juliusz Raczkowski, prof. UMK

Projekt miała na celu przeprowadzenie pełnej, kompleksowej, wielozadaniowej inwentaryzacji dziedzictwa sakralnego w obrębie toruńskiego zespołu staromiejskiego, opartej o interdyscyplinarne metodologie i narzędzia. W pierwszym etapie realizacji badaniami objęty jest kościół farny (obecnie katedra) pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty oraz kościół i część klasztoru pofranciszkańskiego p.w. NMP. Pełna inwentaryzacja objęła architekturę wraz z wystrojem architektonicznym (detal arch., polichromie i malarstwo ścienne, witraż, płyty posadzkowe) oraz wyposażeniem ruchomym: malarstwo, snycerstwo (w tym m.in. retabula, stalle, ławki, konfesjonały, ambony itd.), rzeźbę (w tym figury wolno stojące, epitafia, nagrobki), rzemiosło artystyczne (w tym m.in. paramenty – szaty, naczynia i sprzęty liturgiczne, chrzcielnice i dzwony, kraty itd.). Uwzględnione, przebadane i zinwentaryzowane zostaną zarówno obiekty zachowane in situ, jak i zdekompletowane i rozproszone w polskich i obcych zbiorach muzealnych (np. Toruń, Warszawa, Pelplin) oraz w kościołach prowincjonalnych (Gostkowo, Kowalewo Pomorskie, Złotoria, itd.). Realizowane zadania to pierwsza faza planowanego na najbliższą dekadę, rozbudowanego projektu badawczego, mającego objąć w przyszłości także architekturę municypalną i militarną Starego i Nowego Miasta oraz pozostałe historyczne dzielnice Torunia.  Efektem jest pierwsze szczegółowe monograficzne opracowanie poszczególnych elementów zachowanego dziedzictwa sakralnego (w tym: omówienie struktury, typu, stylu, ikonografii, funkcji, dziejów i historycznego znaczenia) realizowane równolegle przez specjalistów w zakresie danej dziedziny twórczości i epoki sztuki: architektura średniowieczna i nowożytna, rzeźba architektoniczna, ścienne i tablicowe malarstwo gotyckie, rzeźba gotycka, malarskie wystroje nowożytne, nowożytne retabula i snycerstwo, nowożytna kamieniarka, nowożytne epitafia, rzemiosło artystyczne z wyposażenia liturgicznego i wystroju wnętrz.

O PROJEKCIE | ZESPÓŁ | SERIA WYDAWNICZA  

Finalnym efektem realizacji projektu i narzędziem upowszechniania wyników jest platforma cyfrowa, zawierająca pełny opis strukturalny i historyczny obiektów, dane metryczne, ikonografię, pełną dokumentację fotograficzną, wyniki badań architektonicznych i technologicznych, modele i rekonstrukcje etc.

 

GRANTY INDYWIDUALNE REALIZOWANE W UMK

Historyczna infrastruktura wodociągowa i kanalizacyjna większych polskich miast na przykładzie Torunia (zakres: od 2. ćwierci XIX do końca 3. ćwierci XX wieku) – kwerenda archiwalna

Grant NCN MINIATURA 7, nr 2023/07/X/HS2/01129

Czas trwania: 28.11.2023r. – 27.01.2025r.

Beneficjent: UMK

Kierownik: dr Daria Jagiełło

Głównym celem projektu jest zebranie dostępnych materiałów archiwalnych dotyczących wodociągów i kanalizacji Torunia, ze szczególnym naciskiem kładzionym na okres budowy i rozwoju sieci w jej nowoczesnym kształcie. Dodatkowo w wytypowanych archiwach większych miast przeprowadzona zostanie kwerenda uzupełniająca, mająca na celu dostarczenie materiału porównawczego dla toruńskiej infrastruktury.
Przewidziane działania obejmą kwerendę archiwalną, częściową dygitalizację materiałów (fotografie w formie cyfrowej, skany) oraz pozyskanie zgód na ich wykorzystanie i publikację na potrzeby przyszłych działań naukowych. Zakres przedmiotowy obejmie akta odnoszące się do architektury obiektów naziemnych – dokumentacja projektowa i budowlana oraz inne; kształtu sieci – kartografia, układ sieci, profile i przekroje studni oraz inne; wyposażenia – dokumentacja projektowa, protokoły i inwentaryzacje oraz informacji na temat funkcjonowania zakładu (rozporządzenia i okólniki, protokoły, korespondencja wewnętrzna). Kwerenda przeprowadzona zostanie w zbiorach AP w Toruniu, WUOZ w Toruniu, MKZ w Toruniu, NID – Oddział w Toruniu oraz Archiwum Zakładowego Toruńskich Wodociągów Sp. z o.o., AP w Bydgoszczy i AP w Gdańsku. Kwerenda uzupełniająca obejmie archiwa sześciu miast (Bydgoszcz, Grudziądz, Szczecin i Wrocław oraz Kraków i Warszawa), zbliżonych rangą, w których modernizacja wodociągów i kanalizacji przyjęła podobną skalę jak w Toruniu i mieści się w zbliżonym horyzoncie czasowym.
W wyniku realizacji planowanego działania zebrany zostanie wyczerpujący materiał archiwalny pozwalający na właściwe przygotowanie do dalszych etapów pracy naukowej nad projektem  badawczym dotyczącym historycznej infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej na przykładzie Torunia.

 

WEWNĘTRZNE GRANTY UMK (IDUB)

PRELIMINARY SURVEY ON HISTORIC BUILDINGS OF WATER SUPPLY AN SEWERAGE INFRASTRUCTURE IN TORUŃ – survey of objects and evaluation of usefulness using 3D scan and GIS data for ongoing analysis and visualization of their results

Konkurs „Inicjatywa Doskonałości – Debiuty” VI edycja, projekt nr 4101.00000066, dec. 6/2023/Debiuty_6

Czas trwania: 30.11.2023r. – 30.01.2025r.

Kierownik: dr Daria Jagiełło

Głównym celem projektu jest przeprowadzenie badań wstępnych dwóch zespołów przemysłowych architektury Torunia. Celem dodatkowym są badania rozpoznawcze przydatności skanów 3D oraz oprogramowania geoinformacyjnego (QGIS) do prowadzenia analiz architektonicznych i urbanistyczno-krajobrazowych. Przedmiot badań stanowią dwa kompleksy:

Prace obejmą ich zabudowę, infrastrukturę i otoczenie (kontekst urbanistyczny) oraz, tam gdzie to możliwe, wnętrza budynków o charakterze zabytkowym. Analizie poddane zostaną przekształcenia architektury i układu zabudowy oraz otoczenia – działania prowadzone będą w oparciu o badania terenowe i gabinetowe oraz z wykorzystaniem modeli 3D i zbioru danych przestrzennych.

____________________________

CULTURAL TRANSFERS: Polish Émigré Artists in Great Britain, 1939–1989

Konkurs „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza”, Mobilność  dla doświadczonych pracowników badawczych i badawczo-dydaktycznych, VII edycja

Czas trwania: 2023, Paul Mellon Centre for Studies in British Art w Londynie

Beneficjent: prof. Irena Dżurkowa-Kossowska

Kwerenda i badania w PMC przyczyniły się do zaawansowania prac nad monografią, wypełniającą lukę w historiografii sztuki dotyczącą polskich artystów emigracyjnych osiedlonych w Wielkiej Brytanii po II wojnie światowej. Kluczowym zagadnieniem jest poszerzenie horyzontu badawczego tak, by obejmował nie tylko dokumentacyjne szczegóły dotyczące życia i działalności polskich uchodźców na Wyspach Brytyjskich, ale także wpływ brytyjskiego kontekstu kulturowego i rynku sztuki na ich twórczość. Celem projektu jest analiza procesów przyswajania lub marginalizowania kodów i wzorców artystycznych, które były już obecne, dominujące lub dopiero się kształtowały na artystycznej scenie Albionu, w odniesieniu do rodzimego rdzenia kulturowego emigrantów oraz traumy, jakiej doświadczyli na wojennych szlakach.

 

UDZIAŁ PRACOWNIKÓW W PROJEKTACH I GRANTACH ZEWNĘTRZNYCH

 

LITURGICA POLONIAE. Katalog rękopisów liturgicznych powstałych do około 1300 r.

Narodowy Programu Rozwoju Humanistyki MNiSZW, nr 0122/NPRH6/H11/85/2018

Czas trwania: 2023-2027

Beneficjent: Instytut Sztuki PAN

Kierownik: dr Paweł Figurski

Wykonawcy z zespołu dyscypliny NoS: dr hab. Monika Jakubek-Raczkowska, prof. UMK | dr hab. Juliusz Raczkowski, prof. UMK

 

STYL PIĘKNY W REDAKCJI CZESKIEJ: RZEŹBA KAMIENNA W PRUSACH 1380-1400

Czas trwania: 2018-2022

Beneficjent: Muzeum Zamkowe w Malborku

Kierownik: dr hab. Monika Jakubek-Raczkowska

Wykonawcy z zespołu dyscypliny NoS: dr hab. Monika Jakubek-Raczkowska, prof. UMK | dr hab. Juliusz Raczkowski, prof. UMK

Z terenu państwa krzyżackiego w Prusach znana jest grupa kilkunastu kamiennych rzeźb z lat około 1380-1400, która ze względu na jedność konwencji, wysoki poziom wykonawstwa oraz kryterium materiałowe, jest łatwa do wyodrębnienia na tle pozostałej produkcji rzeźbiarskiej na tym terenie. Wchodzące w jej skład dzieła powstały z niespotykanego w Prusach wapienia o złoto-szarym zabarwieniu. Pod względem stylowym reprezentują one tzw. styl piękny i wiązane są ze środowiskiem czeskim, któremu przypisuje się kluczową rolę w procesie kształtowania artystycznego oblicza Europy Środkowowschodniej na przełomie XIV i XV wieku, choć w przeszłości zagadnienie ich stylistycznego rodowodu długo pozostawało kwestią sporną, wpisując się tym samym w dyskusję nad genezą stylu pięknego. Badania materiałoznawcze (petrograficzne) przeprowadzone dotychczas na czterech obiektach z tej grupy (Pieta z kościoła w Nowym Mieście Lubawskim, wyniki opublikowane w 1995; Chrystus w Ogrójcu z Muzeum Zamkowego w Malborku, 2012; Św. Elżbieta z kościoła św. Jana w Malborku, 2012; Św. Barbara z Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie, 2012) potwierdziły, że wszystkie one zostały wykonane z identycznego materiału, którym jest mikrytowy wapień marglisty, pod względem litologicznym wykazujący duże podobieństwo do występujących na obszarze północno-środkowych Czech tzw. „opok” (niem. Plänerkalk). W powiązaniu ze wspomnianą odrębnością figur na tle lokalnej produkcji artystycznej w państwie krzyżackim, argument natury materiałowej przemawia za ich możliwym importem. W ramach działań projektowych przeprowadzono badania technologiczno-stylistyczne grupy 16 rzeźb, reprezentujących czeski styl piękny i porównawczo  – posągu Madonny z kaplicy św. Anny we Fromborku, zdradzającej zachodnie cechy stylowe. Efektem jest ustalenie czeskiej proweniencji 17 przebadanych obiektów (w tym 16 z ziem pokrzyżackich i Piety z kościoła św. Barbary w Krakowie) oraz pochodzenia Madonn z Fromborka i Gdańska z południowych Niderlandów.

Podsumowaniem etapowym projektu była wystawa “Bilde von Prage” w Muzeum Zamkowym w Malborku (2020-2021), a jego zwieńczenie – międzynarodowe sympozjum eksperckie w Malborku, Gdańsku, Pelplinie i Toruniu, współorganizowane przez MZM i Wydział Sztuk Pięknych UMK. Rezultaty naukowe projektu zostały przedstawione w monografii  Rzeźba kamienna czeskiego stylu pięknego z lat 1380–1400 na terenie państwa zakonu krzyżackiego w Prusach. Materiał–technika–styl–funkcja, red. M. Jakubek-Raczkowska, Malbork: MZM / Toruń: TNT, 2022, ISBN 978-83-966365-4-6 / 978-83-65127-97-6, ss. 584. Projekt został uhonorowany nagrodą Sybilla 2021.

STRONA PROJEKTU | FILM

 

ALTERGLOBALIZOWANIE NET-U: KONTAKTY I WYMIANY Z GLOBALNYM POŁUDNIEM

NCN OPUS

Czas trwania: 2024-

Beneficjent: Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu

Kierownik: dr Magdalena Ramoska

Wykonawcya z zespołu dyscypliny NoS: dr Katarzyna Cytlak

Celem projektu jest rekonstrukcja relacji artystycznych między twórcami z Europy Środkowo-Wschodniej a środowiskami artystycznymi Ameryki Południowej i Środkowej, zainicjowanych przez Jarosława Kozłowskiego w ramach NET-u. Badania obejmują wizyty w Argentynie, Brazylii, Meksyku i Urugwaju oraz analizę archiwów w Budapeszcie i Madrycie.

SZCZEGÓŁOWY OPIS 

 

INDYWIDUALNE PROJEKTY BADAWCZE